Sommerfeld kaj Heisenberg

La venonta lundo, 5^a de decembro, estos la datreveno de la nasko de du gravaj germanaj fizikistoj: Arnold Johannes Wilhelm SOMMERFELD, naskita en Königsberg 137 jarojn antaŭe, kaj Werner Karl HEISENBERG, naskita en Duisberg 104 jarojn antaŭe.

Sommerfeld kontribuis al la kvantuma teorio pri la atomstrukturo, kaj estis influhava profesoro por pluraj fizikistoj, inkluzive por la 33-jarojn-pli-juna Heisenberg. En 1891 li diktoriĝis pri matematko, laboris en Mineralogia Instituto de Götingen, kaj poste estis profesoro en tiu urbo, en Clasthal kaj en Aachen. En 1906 la Universitato de Munkeno fondis, por lia direktado, Instituton pri Teoria Fiziko. En tiu instituto li kreis bonegan etoson por fiziko, kun studentoj kiel: Peter DEBYE, Wolfgang PAULI, Linus Carl PAULING, Hans A. BETHE kaj Werner HEISENBERG. Sommerfeld influis la fakon de kvantuma fiziko ankaŭ en Usono, pere de vizitoj, inter 1922 kaj 1931, al la Kalifornia Instituto de Teknologio kaj al la Universitatoj de Wisconsin kaj de Miŝigano.
Li kuraĝigis la fizikiston Niels BOHR por ekdisvolvi atoman modelon, modelo kiun poste li mem plikompletigis per aplikado de la Speciala Relativeco de Albert EINSTEIN, konsiderante la relativecajn masojn de elektronoj, kaj aldonante elipsajn elektronorbitojn, krom aliaj kontribuaĵoj tro specialigitaj por ilin priskribi ĉi tie. Einstein diris: "Estas per ĝi [la laboraĵo far Sommerfeld] kiel la ideo de Bohr iĝas plene konvinkanta". Li publikigis en 1919 sian "biblion" pri spektroj: "Atombau und Spektrallinien" [Atomstrukturo kaj Spektrolinioj]. Kvankam sia laboro estis grava por la disvolvo de fiziko, tamen Sommerfeld ne atingis Nobel-premion.

Heisenberg estas eble pli konata ol Sommerfeld, pro sia fama Principo de Necerteco, pro la Nobel-premio de 1932, kaj pro sia disvolvo de Matrica Mekaniko, unua kompleta formularo de Kvantuma Fiziko, prezentita antaŭ ol Erwin SCHRÖDINGER publikigis sian propran formularon de Kvantuma Fiziko: Onda Mekaniko.

Sommerfeld kaj Heisenberg ne nur rilatiĝas pro siaj samaj naskodatoj, sed, la unua estis mentoro kaj juĝanto por la doktoriga verko de la dua. La parola ekzameno okazis la 23^an de julio de 1923, kiam la juna Heisenberg, havis bonegan prezenton pri matematiko kaj teoria fiziko, parto kiun juĝis Sommerfeld, sed malbonan pri eksperimenta fiziko, parto kiun juĝis Wilhelm WIEN. Do, post diskutado inter la juĝantoj, Heisenberg doktoriĝis kun malpli alta noto ol tiaj kiajn li kutime atingadis. Tiutempe teoria fiziko per si mem ne estis tro alte taksata. Poste Heisenberg ricevis trejnadon en eksperimenta fiziko instruata far James FRANCK, sed definitive Heisenberg ne interesiĝis multe pri eksperimentado, li elstaris kiel teoria fizikisto.